«Γυναίκες και Υγεία μετά τη συνταξιοδότηση, μια προσέγγιση φύλου»
Με σύνθημα «Ζούμε περισσότερο και οι γυναίκες είμαστε οι πρωταγωνιστές αυτής της νέας φάσης της ζωής. Χρειαζόμαστε υπηρεσίες, πρόνοια και δημόσια υγεία που να ανταποκρίνονται σε αυτή τη δημογραφική πρόκληση. Αυτό μας λέει έρευνα που παρουσιάζεται από τις γυναίκες του SPI ‘’Συνδικάτο Ιταλών Συνταξιούχων’’ (μέλος της CGIL – Confederazione Generale Italiana del Lavoro δηλαδή της Γενικής Συνομοσπονδίας Εργασίας της Ιταλίας (Italian General Confederation of Labour) και της Επιτροπής Γυναικών της Ferpa. Στόχος: ζήστε καλύτερα σε κάθε ηλικία», πραγματοποιήθηκε στη Ρώμη το Συνέδριο του SPI, στις 10 Δεκεμβρίου 2024.
Η παρουσίαση περιελάμβανε έρευνα και στατιστικά στοιχεία (ιταλική μελέτη και στοιχεία από τη EUROSTAT) σχετιζόμενα με το παραπάνω θέμα. Ακολούθησαν παρεμβάσεις από μέλη του Συνδικάτου και από τις εκπροσώπους των Επιτροπών γυναικών των χωρών- μελών της FERPA.
Βασικά στοιχεία της έρευνας:
Τα τελευταία 30 χρόνια στην Ευρώπη ο πληθυσμός γερνάει, με τα ποσοστά των γεννήσεων να μειώνονται και τον αριθμό των ανθρώπων άνω των 65 να αυξάνεται. Σύμφωνα με τα στοιχεία της EUROSTAT Ιανουάριο του 2023, ο πληθυσμός της Ευρώπης εκτιμάται σε 448,8 εκατ. ανθρώπους με το 21,3% να είναι ηλικίας άνω των 65 ετών (αύξηση 3% σε σχέση με 10 χρόνια νωρίτερα). Η γήρανση του πληθυσμού της Ευρώπης σχετίζεται με ποικίλους παράγοντες όπως τα ιδιαίτερα χαμηλά ποσοστά γεννήσεων, την αύξηση του προσδόκιμου ζωής και κοινωνικό -οικονομικές παραμέτρους. Ο αριθμός των ανθρώπων άνω των 85 ετών θα αυξηθεί από 12,5 εκ. το 2019 σε 26,8 εκατ. το 2050.
Ο αριθμός των γυναικών σε αυτές τις περιπτώσεις είναι παντού μεγαλύτερος σε σχέση με τον αριθμό των αντρών, σε βαθμό που να χρησιμοποιείται ο όρος «θηλυκοποίηση της γήρανσης», μιας και οι γυναίκες φαίνεται πως ζουν περισσότερο. Αναφορά έγινε στο προσδόκιμο ζωής στην Ιταλία, το οποίο είναι ανάμεσα στα υψηλότερα στην Ευρώπη (80,6 έτη για τους άντρες και 84,8 έτη για τις γυναίκες).
Συνδυάζονται όμως μακροβιότητα και υγεία; Όροι όπως «ενεργός γήρανση» και «υγιής γήρανση» δεν μπορούν να αγνοηθούν σήμερα, καθόσον συμβαίνουν σε όλες τις Ευρωπαϊκές χώρες τεράστιες αλλαγές. Και οι έρευνες δείχνουν ότι η υγεία δεν είναι ισότιμη για όλους, αλλά επηρεάζεται από κοινωνικές, φυλετικές, οικονομικές και πολιτιστικές ανισότητες.
Η επιμήκυνση του προσδόκιμου ζωής απαιτεί αύξηση των απαιτήσεων για περίθαλψη και κάλυψη του κόστους που αυτή επιβάλλει, μέσω της χρηματοδότησης του τομέα της υγείας.
Ακολούθησαν αναφορές στις υπηρεσίες υγείας με εξατομίκευση βάσει φύλου, γιατί μέχρι σήμερα οι κλινικές μελέτες τείνουν να είναι «ανδροκεντρικές», να έχουν ανδροκεντρική προσέγγιση, δηλαδή με τα «υποκείμενα» να είναι συνήθως άντρες, λευκοί, δυτικοί, περίπου 75 κιλών. Η έρευνα δηλαδή δείχνει να αγνοεί χαρακτηριστικά φύλου ή άλλα κοινωνικά χαρακτηριστικά, κάτι που όμως οδηγεί σε λάθος ή μεροληπτικά συμπεράσματα. Για παράδειγμα, η παθολογία σε σχέση με τις ψυχικές παθήσεις είναι διαφορετική αφού η κατάθλιψη είναι πιο συχνή ανάμεσα στις γυναίκες, ίσως για λόγους που σχετίζονται με βιολογικούς παράγοντες (γυναικείες ορμόνες) ή λόγους κοινωνικούς όπως η αντιμετώπιση μεγαλύτερων δυσκολιών ή πολλαπλών ευθυνών. Άλλο παράδειγμα, κάποιοι τύπου καρκίνου όπως ο καρκίνος του πνεύμονα είναι συχνότερος στους άντρες, ίσως λόγω «κακών» συνηθειών που ήταν συχνότερες στο αντρικό φύλο ειδικά τα παλαιότερα χρόνια, όπως το κάπνισμα. Από τα παραπάνω φαίνεται ότι η ιατρική και οι πολιτικές υγείας δεν μπορούν να παραβλέπουν ή να αγνοούν τα χαρακτηριστικά φύλου, γιατί οδηγούμαστε σε ανισότητες.
Το γυναικείο φύλο κατά τη διάρκεια της ζωής του έχει να αντιμετωπίσει σημαντικές και δύσκολες στιγμές όπως η εφηβεία, ο έμμηνος κύκλος, η εγκυμοσύνη και η εμμηνόπαυση που θέτουν διαφορετικούς όρους στην αντιμετώπισή τους (ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στην περίοδο της εμμηνόπαυσης, κατά την οποία απαιτούνται διαφορετικοί χειρισμοί τόσο σωματικά όσο και ψυχολογικά). Επίσης οι γυναίκες έχουν αποκλειστικά σχεδόν την ευθύνη των οικιακών εργασιών, του μεγαλώματος των παιδιών, της φροντίδας των ηλικιωμένων γονιών και όλα αυτά είναι συνήθως μη μετρήσιμα, είναι κοπιώδης «εργασία» που υποτιμάται ή δεν λαμβάνεται υπόψη.
Αυτά πρέπει να λαμβάνονται υπόψη κατά τη χάραξη των πολιτικών υγείας των Ευρωπαϊκών κρατών.
Σε μια άλλη παράμετρο, επισημάνθηκε ότι η πανδημία ανέδειξε τα τεράστια προβλήματα στον τομέα της υγείας και τις ολοένα και αυξανόμενες ελλείψεις και επέτεινε τη στροφή στον ιδιωτικό τομέα, με μια μεγάλη μερίδα του πληθυσμού να μην μπορεί να το αντέξει οικονομικά εις βάρος της υγείας της και της ποιότητας ζωής.
Επίσης, η οικονομική κρίση την οποία αντιμετώπισαν πολλά ευρωπαϊκά κράτη, άλλα λιγότερο και άλλα περισσότερο (με την Ελλάδα να βρίσκεται στις πρώτες θέσεις των περικοπών, με ποσοστό 22% μείωση των εισροών για την υγεία) προκάλεσε πολιτικές λιτότητας, με τον τομέα της υγείας να πλήττεται βαριά και τις δαπάνες για την υγεία να μειώνονται θεαματικά, με τραγικές συνέπειες για την ποιότητα ζωής. Το ανθρώπινο «κόστος» θεωρήθηκε ακριβό και λιγότεροι άνθρωποι είχαν πρόσβαση σε επαρκείς υπηρεσίες υγείας, κάτι μάλιστα που ακόμα δεν έχει μελετηθεί επαρκώς.
Ανάγκη για δράση:
Τονίστηκε η ανάγκη για καθολικά δικαιώματα, για απαλοιφή των διακρίσεων φύλου, για αντιμετώπιση των ανισοτήτων, για ίσα δικαιώματα για τα δύο φύλα σε κάθε τομέα της ζωής. Η Ευρώπη να είναι ένα ασφαλές μέρος για τις γυναίκες, ένα μέρος χωρίς βία κατά των γυναικών. Σύστημα υγείας για όλους, όχι για τους λίγους, παροχές και πρόσβαση για όλους, δημόσια υγεία με αύξηση των δαπανών σε κάθε επίπεδο και τομέα και νέες μελέτες που θα οδηγήσουν σε ασφαλή συμπεράσματα και οδηγίες ειδικά για τους ηλικιωμένους. Εξοικονόμηση πόρων από τις Ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, όχι στην υποχρηματοδότηση των συστημάτων υγείας, σταθερό σύστημα υγείας και πολιτικές υγείας που θα αφορούν ειδικά τον ηλικιωμένο πληθυσμό, λαμβάνοντας υπόψη τις ιδιαιτερότητες των γυναικών. Υποστηρικτική νομοθεσία για τους συνταξιούχους, επαρκείς συντάξεις, νομοθετική προστασία των συντάξεων. Ανάγκη για δράση και διεκδίκηση των δικαιωμάτων από όλους, αγωνιστική διάθεση και δραστηριοποίηση για να διεκδικούν οι γυναίκες τα δικαιώματά τους και μια ποιότητα ζωής, να μεγαλώνουν με αξιοπρέπεια.
Επίσης τονίστηκε η ανάγκη να εκπροσωπούνται οι γυναίκες στα συνδικάτα και να προβάλλουν τι τους απασχολεί, τι χρειάζονται (π.χ. προτάθηκε να δημιουργηθεί πλατφόρμα, με παροχή στοιχείων και ανταλλαγή απόψεων και εμπειριών από τις γυναίκες κάθε χώρας, ώστε να ανοίξει μια ευρεία συζήτηση και συνεργασία ανάμεσα στα συνδικάτα από όλες τις χώρες).
Οι εκπρόσωποι των ευρωπαϊκών κρατών ανέδειξαν η κάθε μια τα ιδιαίτερα προβλήματα που απασχολούν τις γυναίκες συνταξιούχους στο κράτος αναφοράς, με έμφαση στα κοινά προβλήματα και στην ανάγκη να παρθούν καθολικές αποφάσεις για δράση σε κάθε επίπεδο. Γενικά οι κυβερνήσεις αγνοούν τους συνταξιούχους και τις ιδιαίτερες ανάγκες τους, καθώς τίθεται σε προτεραιότητα η οικονομία, η οικονομική ανάπτυξη και όχι οι ανθρώπινες ανάγκες. Μόνη εξαίρεση, η Μάλτα, όπου οι συνταξιούχοι ζουν σε πολύ καλή κατάσταση, όπως αυτή παρουσιάστηκε από την εκπρόσωπό της. Δεν πληρώνουν για φάρμακα, γιατρούς και νοσοκομεία, έχουν δωρεάν μετακινήσεις με τις δημόσιες συγκοινωνίες, έχουν οικονομική ελάφρυνση στους λογαριασμούς κοινής ωφέλειας (νερό, ρεύμα, αέριο κλπ), υπάρχει μεγάλη υποστήριξη σε περιπτώσεις ανάγκης (π.χ. βοήθεια στο σπίτι, υποστήριξη εργαζομένων που φροντίζουν τους ηλικιωμένους γονείς τους, βοήθεια για τις δουλειές του σπιτιού κ.α.)
Αναφορά έγινε και στη μοναξιά των ηλικιωμένων, που θεωρείται «ασθένεια» της εποχής (ιδιαίτερα για τις γυναίκες που την υφίστανται σε μεγαλύτερο βαθμό σύμφωνα με τις έρευνες).
Επιμέλεια-Παρουσίαση- Ρεπορτάζ από την Αντιπροσωπεία της ΠΟΠΣ:
Παναγιώτα Βασιλάκου, Εκπρόσωπος Επιτροπής Γυναικών της ΠΟΠΣ στη FERPA
Ηλιοπούλου Γεωργία, Διοικητική Γραμματέας ΠΟΠΣ
Παρακάτω ακολουθεί η εισήγηση της ΠΟΠΣ:
Εκπροσωπώντας την Ελλάδα, τις γυναίκες της Ελλάδας.
Σύμφωνα με τελευταίες έρευνες προκύπτει ότι σε ολόκληρο τον πλανήτη καμία χώρα μέχρι σήμερα δεν έχει επιτύχει ισότητα των φύλων όπως την οραματίζονται οι Στόχοι Βιώσιμης Ανάπτυξης του ΟΗΕ για το 2030.
Περισσότερες από 850 εκατομμύρια γυναίκες και κορίτσια ζουν σε χώρες που κατατάσσονται ως «πολύ φτωχές» στον τομέα της ισότητας των φύλων. Η συγκεκριμένη συνθήκη μάλιστα εκθέτει το γυναικείο φύλο σε πολλαπλούς περιορισμούς, κακοποίηση και στέρηση δικαιωμάτων, όπως αναγκαστικές εγκυμοσύνες και γάμοι, αλλά και περιορισμούς στην εκπαίδευση.
Στην Ελλάδα, όπως και σε πάρα πολλές άλλες γωνιές της Ευρώπης και του κόσμου, ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια, γινόμαστε μάρτυρες τραγικών περιστατικών που αφορούν τη γυναίκα, βιώνουμε γυναικοκτονίες και βασικές παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων που αφορούν το γυναικείο φύλο. Ας αναλογιστούμε ποια επίδραση έχουν τέτοιες καταστάσεις σε όσους τις υφίστανται (π.χ. οι ίδιες οι γυναίκες, τα παιδιά, οι οικογένειες) και πόσα ακόμη είναι εκείνα που δεν δημοσιοποιούνται. Ας ωθήσουμε τις γυναίκες να μιλήσουν για όλα, χωρίς φόβο και δισταγμό, να τις παροτρύνουμε να μην δέχονται οτιδήποτε τις υποτιμά και αφαιρεί τα θεμελιώδη δικαιώματά τους.
Οι γυναίκες πρέπει να κατανοήσουν ότι η ισοτιμία τους σε σχέση με το αντρικό φύλο είναι αναφαίρετο δικαίωμα. Είναι de facto κατοχυρωμένο δικαίωμα, χωρίς να απαιτείται η διαπραγμάτευσή του, ανά περίσταση, χρόνο και χώρο. Δεν επαιτούμε την απόλυτη ισοτιμία, ούτε τη ζητάμε ως χάρη. Την απαιτούμε, διεκδικούμε όλα τα δικαιώματά μας στο έπακρο, στο πλαίσιο φυσικά της αρμονικής συνύπαρξης με το αντρικό φύλο και όχι σε ένα καθεστώς εχθρότητας και αντιπαλότητας. Μόνο μέσω της αμοιβαίας συνύπαρξης, σε κλίμα αλληλεγγύης, αλληλοσεβασμού και κατανόησης μπορούν οι σύγχρονες κοινωνίες, μικρές και μεγάλες, να επιβιώσουν και να προχωρούν με βήματα προόδου και ευημερίας και όχι να οπισθοδρομούν. Οι γυναίκες ας αρχίσουν να μιλάνε, για όλα εκείνα που τις αφορούν, για όσα τις καταπιέζουν και τις περιορίζουν. Και για όσες δεν έχουν τη δύναμη αυτή να το κάνουν μόνες τους, ας βρεθούν υποστηρικτικές φωνές από κάθε μετερίζι για να τις υπερασπιστούν σθεναρά, ώστε να πάψουμε να συζητάμε πια για γυναικεία καταπίεση, για περιορισμούς, για έμφυλα στερεότυπα και για γυναικοκτονίες.
Στόχος όλων πρέπει να είναι να παρέχουν στα κορίτσια και στις γυναίκες κάθε ηλικίας ισότιμη πρόσβαση στην εκπαίδευση, στην υγειονομική περίθαλψη, στην αξιοπρεπή εργασία αλλά και ισότιμη εκπροσώπηση στις διαδικασίες λήψης πολιτικών και οικονομικών αποφάσεων.
Απαιτούμε:
-Εξάλειψη κάθε μορφής βίας κατά όλων των γυναικών και κοριτσιών, τόσο στην ιδιωτική όσο και στη δημόσια ζωή, συμπεριλαμβανομένης της εμπορίας ανθρώπων καθώς και της σεξουαλικής και κάθε άλλου είδους εκμετάλλευσης.
-Αναγνώριση και εκτίμηση της μη αμειβόμενης φροντίδας και οικιακής εργασίας, μέσω της παροχής δημόσιων υπηρεσιών, υποδομών και ουσιαστικών πολιτικών κοινωνικής προστασίας.
-Διασφάλιση της πλήρους και αποτελεσματικής συμμετοχής καθώς και των ισότιμων ευκαιριών ανάληψης ηγετικού ρόλου των γυναικών σε όλα τα επίπεδα λήψης αποφάσεων στην πολιτική, οικονομική και δημόσια ζωή.
-Ενίσχυση της χρήσης της τεχνολογίας και ιδίως της τεχνολογίας της πληροφορίας και των επικοινωνιών, προωθώντας έτσι την ενδυνάμωση των γυναικών. Απαιτούμε οι γυναίκες να ενημερώνονται και να μπορούν να εκφράζουν ελεύθερα και αβίαστα την άποψή τους.
-Εφαρμογές και ηλεκτρονικά ή άλλα μέσα (π.χ. τηλέφωνο άμεσης ανάγκης) για άμεση βοήθεια σε περίπτωση ανάγκης (όπως το panic button που έχει ήδη εφαρμοστεί στην Ελλάδα).
-Δημόσια- κρατική πρόληψη: Ενημέρωση – επιμόρφωση- καθοδήγηση από τους θεσμούς (σχολείο, οικογένεια, κοινωνικού φορείς- δήμοι- σύλλογοι με νόμιμη οργάνωση και λειτουργία κλπ)
-Επαρκής προστασία: Ευθύνη και άμεση επέμβαση σωμάτων ασφαλείας για την προστασία του πολίτη, «καταφύγια»- δομές για γυναίκες που είναι σε κίνδυνο, σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης
-Αυστηρή νομοθεσία- ποινές: Οι ποινές να λειτουργούν αποτρεπτικά και να είναι πολύχρονες και βεβαίως χωρίς τις ευεργετικές ρυθμίσεις για τους καταδικασμένους για ποινικά και κακουργηματικά αδικήματα.
Το κείμενο αυτό συντάχθηκε από:
Τον πρόεδρο της ΠΟΠΣ: Ηλία Ηλιόπουλο
Τη Γραμματεία Γυναικών της ΠΟΠΣ: Παναγιώτα Βασιλάκου
Τη Γραμματέα Δ/κου της ΠΟΠΣ: Ηλιοπούλου Γιούλη
Παρουσιάστηκε στο Συνέδριο της FERPA στη Ρώμη, στην αγγλική γλώσσα από την κ.Γιούλη Ηλιοπούλου
