(Ιωάννης Χρυσόστομος)
Του Λινάρδου Ερμολάου
Γενικού Γραμματέα της ΠΟΠΣ
Επίτιμου Σχολικού Συμβούλου
Μία εορτή που είναι πλέον καθιερωμένη στη συνείδηση του Ελληνικού Έθνους μας, ως εορτή των Γραμμάτων και της ορθόδοξης ελληνικής Παιδείας είναι η λαμπρή εορτή των Τριών Μεγάλων Ιεραρχών και Πατέρων της Εκκλησίας μας: Βασιλείου του Μεγάλου (330- 379 μ.Χ), Γρηγορίου του Θεολόγου (329-398 μ.Χ) και Ιωάννου του Χρυσοστόμου (334-407 μ.Χ.).
Οι Τρεις Ιεράρχες άνοιξαν νέους δρόμους στον πνευματικό πολιτισμό. Ρήτορες με παρρησία και τόλμη, κηρύττουν τον Λόγο του Χριστού, σε συνδυασμό με το ελληνικό πνεύμα.
Έγιναν Διδάσκαλοι της Οικουμένης, γιατί πέτυχαν να συγκεράσουν την Αττική Φιλοσοφία με τη Χριστιανική Διδασκαλία, τον Παρθενώνα με το Σπήλαιο της Βηθλεέμ. Έτσι αναδείχθηκαν ως αρχιτέκτονες της Ελληνοχριστιανικής Παιδείας.
Ο Γρηγόριος ο Θεολόγος μας λέει στον δεύτερο Θεολογικό του λόγο: «Σοφισθήναι δει πρώτον και είτα σοφίσαι. Γενέσθαι φως και φωτίσαι, εγγίσαι Θεώ και προσαγαγείν άλλους αγιασθήναι και αγιάσαι».
Ευτύχησαν και οι Τρεις Άγιοι Πατέρες να βρεθούν από την αρχή της ζωής τους σ’ ένα υπέροχο πρώτο σχολείο που είναι η οικογένεια.
Πράγματι και οι Τρεις είχαν υπέροχες και ευσεβείς μητέρες που έπαιξαν αποφασιστικό και καταλυτικό ρόλο στη ζωή τους. «Ου το γεννήσαι ποιεί πατέρα, ουδέ το κυήσαι ποιεί μητέρα αλλά το εκθρέψαι και αναθρέψαι εν παιδεία και νουθεσία Κυρίου» θα μας πει ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος.
Από τα νεανικά τους χρόνια μάζευαν και αποθήκευαν στην ψυχή τους πνευματικούς θησαυρούς. Μελετούσαν όλες τις επιστήμες της εποχής τους: ρητορική, μαθηματικά, ιατρική, αστρονομία, φιλοσοφία.
Βαρυσήμαντες και περισπούδαστες παραμένουν ακόμη και σήμερα οι παιδαγωγικές θέσεις των Τριών Ιεραρχών. Ως τέλειοι παιδαγωγοί αντιμετωπίζουν όλα τα θέματα. Προτάσσουν τη θρησκευτική αγωγή των παιδιών, χωρίς να παραθεωρούν την κοσμική παιδεία, την απόκτηση γνώσεων και δεξιοτήτων που θα εξυπηρετούν την παρούσα ζωή του ανθρώπου.
Η εγκύκλιος όμως παιδεία, χωρίς την κατά Χριστόν αγωγή, είναι μάταιη.
Κάτω από τις προϋποθέσεις αυτές ο Μέγας Βασίλειος έγραψε την ανεκτίμητης αξίας πραγματεία του: «Προς τους νέους, όπως αν εξ ελληνικών ωφελοίντο λόγων».
Προτρέποντας τους νέους να μελετούν τα ελληνικά γράμματα τονίζει ότι αυτό πρέπει να γίνεται επιλεκτικά, διότι δεν είναι όλα χρήσιμα και εποικοδομητικά.
Ο Γρηγόριος ο Θεολόγος είναι πεπεισμένος για τη δύναμη της αγωγής, η οποία είναι: «Τέχνη τεχνών και επιστήμη επιστημών άνθρωπον άγειν, το πολυτροπότατον ζώον και ποικιλώτατον».
Ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος στο έργο του: «Περί κακοδοξίας και όπως δει τους γονέας ανατρέφειν τα τέκνα» καυτηριάζει τον μονομερή σκοπό της αγωγής που επιδιώκει να μεταδώσει πολλές γνώσεις και δεξιότητες στα παιδιά και τους νέους, παραγνωρίζοντας και αδιαφορώντας για την καλλιέργεια της ψυχής.
Μεγάλη σημασία για την αγωγή παίζει η προσωπικότητα του εκπαιδευτικού: «Αγαθών διδασκάλων, αγαθά τα μαθήματα». Μεγάλο προσόν του εκπαιδευτικού είναι η αγάπη προς τους μαθητές του. Πόσο υπέροχα και διαχρονικά επίκαιρα είναι τα λόγια του Ι.Χρυσόστομου: «Ουδέν γαρ ούτω προς διδασκαλίαν επαγωγόν ως το φιλείν και φιλείσαι», δηλαδή τίποτε δεν είναι πιο αποτελεσματικό στη διδασκαλία, όσο η αγάπη του διδασκάλου προς τους μαθητές του και το αντίθετο.
Το έργο των Τριών Ιεραρχών δεν περιορίστηκε μόνο στην αγωγή της νεότητας αλλά εστράφη με πόνο και στις άμεσες ανάγκες του ανθρώπου.
Ακούμπησαν την καρδιά τους στην καρδιά του αδελφού κι άκουσαν τους κτύπους και τον μύχιο πόνο της. Δραστηριοποιήθηκαν για την κοινωνία σε βαθμό αφάνταστο, για τα προβλήματά της, τις πληγές της, τις ανισότητες, για το φτωχό, τα ορφανά, τις χήρες, τους αρρώστους, τους αιχμαλώτους, τους ηλικιωμένους, τους ξένους, τους φυλακισμένους, τους ξεχασμένους, τους απόκληρους.
Στον κάθε ένα από αυτούς είδαν τον αδελφό του Χριστού, τον αδελφό τους. Καυτηριάζουν αυτούς που κρατούν τα χρήματα για τις ασωτίες τους. Ελέγχουν τις μεγάλες κυρίες που σπαταλούν το χρήμα σε περιττές πολυτέλειες,.
Τρανό παράδειγμα του προνοιακού τους έργου αποτελούν «Η Βασιλειάδα», η φιλάνθρωπος πόλη που ίδρυσε ο Μέγας Βασίλειος. Ήταν συγχρόνως πτωχοκομείο, νοσοκομείο, λεπροκομείο, ορφανοτροφείο, ξενών για τους ταξιδιώτες, βρεφοκομείο, διδακτήριο των φτωχών και ορφανών παιδιών, είχε ιδιαίτερα οικήματα για τους γιατρούς και τις νοσοκόμες.
Η φιλανθρωπική δράση του Γρηγορίου του Θεολόγου, όταν ήταν Πατριάρχης στην Κων/πολη, ήταν απαράμιλλη και σημαντική για την εποχή της. Ανάλογα και σπουδαία ήταν τα φιλανθρωπικά ιδρύματα που λειτουργούσαν στην Κων/πολη, όταν ήταν Πατριάρχης ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος. Οι άλλοτε πλούσιοι νέοι και νέες αναδεικνύονται πρότυπα αυταπάρνησης και θεληματικά έγιναν φτωχοί, ενώ ήταν αριστοκράτες.
Και σήμερα οι διδάσκαλοι της Οικουμένης μας καλούν και μας φωνάζουν: Γίνετε αθλητές της αρετής και αναμορφωτές της σημερινής κοινωνίας, αθλητές της χριστιανικής πίστεως στην ταραγμένη και ανήσυχη εποχή μας. Ας κάνουμε κτήμα μας τα θεία παιδεύματά τους και ας τους αφήσουμε να γίνουν οδηγοί μας, οι φωστήρες των ψυχών μας.
Στην κρίσιμη καμπή της ιστορικής μας πορείας έχουμε περισσότερη την ανάγκη από κάθε άλλη φορά το πνεύμα των Πατέρων της Εκκλησίας μας.
Με την ευκαιρία της εορτής των ας εισέλθουμε ευλαβείς προσκυνητές στον ναό της μνημοσύνης και με τη θεώρηση του έργου τους να μπορέσουμε να γίνουμε μιμητές τους στο θείο έργο της αγωγής των παιδιών μας.
