Λινάρδος Ερμόλαος
Γενικός Γραμματέας της ΠΟΠΣ
Επίτιμος Σχολικός Σύμβουλος
«Καθάπερ της ροδωνιάς το άνθος δρεψάμενοι τας των τοιούτων λόγων, όσον χρήσιμον καρπωσάμενοι, το βλαβερόν φυλαξώμεθα».
Μ. Βασίλειος
Μία εορτή που καθιερωμένη στη συνείδησή μας, ως η εορτή της ελληνοχριστιανικής αγωγής (των Γραμμάτων και της Ορθοδόξου Ελληνικής Παιδείας), είναι η λαμπρή εορτή των Τριών Μεγάλων Ιεραρχών και Πατέρων της Εκκλησίας μας: Βασιλείου του Μεγάλου (330- 379 μ.Χ.), Γρηγορίου του Θεολόγου (329-398 μ.Χ.) και Ιωάννου του Χρυσοστόμου (344-407 μ.Χ.).
Τον 11ο αιώνα διαπιστώθηκε στο χώρο του Βυζαντίου μία κίνηση αναγεννησιακή, που είχε ως στόχο την ενθουσιώδη επιστροφή στην κλασική αρχαιότητα και στους εκπροσώπους της: τον Πλάτωνα, τον Αριστοτέλη κ.α.
Στην προσπάθεια αυτή συνέβαλαν αποτελεσματικά κυρίως οι Εκκλησιαστικοί κύκλοι, αφού η παιδεία βρισκόταν στα χέρια της Εκκλησίας και των Μοναχών.
Ένας από τους λογίους ανθρώπους της περιόδου αυτής, ο Μητροπολίτης Ιωάννης Μαυρόπους, ζήτησε (το 1054) να καθιερωθεί ο κοινός εορτασμός των Τριών Ιεραρχών, η δε εισήγησή του έγινε αποδεκτή από την Εκκλησία και τον Αυτοκράτορα.
Οι Τρεις Ιεράρχες άνοιξαν νέους δρόμους στον πνευματικό πολιτισμό.
Ρήτορες με παρρησία και τόλμη, κηρύττουν τον λόγο του Χριστού σε συνδυασμό με το ελληνικό πνεύμα.
Έγιναν διδάσκαλοι της Οικουμένης, γιατί πέτυχαν να συγκεράσουν την Αττική φιλοσοφία με τη χριστιανική διδασκαλία, τον Παρθενώνα, με το Σπήλαιο της Βηθλεέμ.
Έτσι ανεδείχθησαν αρχιτέκτονες της ΕΛΛΗΝΟΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ.
Δεν θα μπορούσαν όμως να διδάξουν αυτό που δεν είχαν μάθει.
Ο Γρηγόριος ο Θεολόγος μας λέει στον δεύτερο Θεολογικό του λόγο: «Σοφισθήναι δει πρώτον και είτα σοφίσαι. Γενέσθαι φως και φωτίσαι, εγγίσαι Θεώ και προσαγαγείν άλλους, αγιασθήναι και αγιάσαι».
Ευτύχησαν και οι τρεις Άγιοι Πατέρες να βρεθούν από την αρχή της ζωής τους σε ένα υπέροχο πρώτο σχολείο, που είναι η οικογένεια.
Πράγματι και οι Τρεις είχαν υπέροχες και ευσεβείς μητέρες που έπαιξαν αποφασιστικό και καταλυτικό ρόλο στη ζωή τους. «Ου το γεννήσαι ποιεί πατέρα, ουδέ το κυήσαι ποιεί μητέρα, αλλά το εκθρέψαι και αναθρέψαι εν παιδεία και νουθεσία κυρίου», θα μας πει ο Ι.Χρυσόστομος.
Από τα νεανικά τους χρόνια μάζευαν και αποθήκευαν στην ψυχή τους πνευματικούς θησαυρούς. Μελετούσαν όλες τις επιστήμες της εποχής τους: ρητορική, μαθηματικά, ιατρική, αστρονομία, φιλοσοφία.
Ο Βασίλειος και ο Γρηγόριος παρακολουθούν μαθήματα για δύο ολόκληρα χρόνια στις φιλοσοφικές σχολές των Αθηνών και ο Ι.Χρυσόστομος είναι ο καλύτερος φοιτητής στη σχολή της Αντιόχειας, που διευθύνει ο φημισμένος δάσκαλος Λιβάνιος.
Μετά την κατά κόσμο σπουδή, θα κάνουν μία μετεκπαίδευση στις σχολές της πίστης και της αγάπης. Τους περιμένει η έρημος, τους περιμένουν οι ασκητές. Θα μελετήσουν τη ζωή των Αγίων, ζουν την αγάπη. Η ταπεινοφροσύνη, η ελπίδα, η θυσία και η αγάπη γίνονται καθημερινή τροφή της ψυχής τους.
Αλλά είναι καιρός να γυρίσουν στον κόσμο. Τώρα πλέον είναι κοινωνικοί εργάτες, ιερείς και αρχιερείς.
Δύο μεγάλα προβλήματα τους βασάνιζαν: η φτώχεια και ο πόνος. Μα πιο πολύ τους βασάνιζε η πνευματική και ψυχική φτώχεια το ποιμνίου τους.
Ιδρύουν φιλανθρωπικά ιδρύματα, οργανώνουν συσσίτια και ειδική υπηρεσία κοινωνικής πρόνοιας στην Κωνσταντινούπολη, στην Αντιόχεια, στην Καισάρεια της Καππαδοκίας κ.α.
Βαρυσήμαντες και περισπούδαστες παραμένουν ακόμα και σήμερα οι παιδαγωγικές θέσεις των Τριών Ιεραρχών. Ως τέλειοι Παιδαγωγοί αντιμετωπίζουν όλα τα θέματα της αγωγής των παιδιών και των εφήβων.
Προτάσσουν τη θρησκευτική αγωγή των παιδιών, χωρίς να παραθεωρούν την κοσμική παιδεία, την απόκτηση γνώσεων και δεξιοτήτων που θα εξυπηρετούν την παρούσα ζωή του ανθρώπου.
Η εγκύκλιος όμως παιδεία, χωρίς την κατά Χριστό αγωγή είναι μάταιη. Κάτω από τις προϋποθέσεις αυτές ο Μέγας Βασίλειος έγραψε την ανεκτίμητης αξίας πραγματεία του «Προς τους νέους, όπως αν εξ ελληνικών ωφελοίντο λόγων».
Προτρέποντας τους νέους να μελετούν τα ελληνικά γράμματα, τονίζει ότι αυτό πρέπει να γίνεται επιλεκτικά, διότι είναι όλα χρήσιμα και εποικοδομητικά.
Ο Γρηγόριος ο Θεολόγος είναι πεπεισμένος για τη δύναμη της αγωγής, η οποία είναι: «τέχνη τεχνών και επιστήμη επιστημών, άνθρωπον άγειν, το πολυτροπότατον ζώον και ποικιλότατον».
Ο Ιωάννης Χρυσόστομος στο έργο του «Περί κακοδοξίας και όπως δει τους γονέας ανατρέφειν τα τέκνα» καυτηριάζει τον μονομερή σκοπό της αγωγής, που επιδιώκει να μεταδώσει πολλές γνώσεις και δεξιότητες στα παιδιά και στους νέους, παραγνωρίζοντας και αδιαφορώντας για την καλλιέργεια της ψυχής.
Μεγάλη σημασία για την αγωγή παίζει και η προσωπικότητα του Εκπαιδευτικού: «Αγαθών Διδασκάλων αγαθά τα μαθήματα».
Μεγάλο προσόν του Εκπαιδευτικού είναι η αγάπη προς τους μαθητές του. Πόσο υπέροχα και διαχρονικά επίκαιρα είναι τα λόγια του Ι. Χρυσόστομου: «Ουδέν γαρ ούτω προς διδασκαλίαν επαγωγόν ως το φιλείν και φιλείσθαι». Δηλαδή τίποτα δεν είναι πιο αποτελεσματικό στη διδασκαλία, όσο η αγάπη του Διδασκάλου προς τους μαθητές και το αντίθετο.
Οι Τρεις Ιεράρχες θέλουν τους νέους πράους στο ήθος.
Ωφέλιμο είναι κατά τον Μέγα Βασίλειο να κοπιάζει ο μαθητής κατά τη μελέτη, διότι ο νους διατηρεί καλύτερα: «τα μετά κόπου κτηθέντα».
Σε πολλά άλλα παιδαγωγικά θέματα παίρνουν θέση και δίνουν λύσεις οι Άγιοί μας, που δυστυχώς πολύ λίγοι έχουν μελετήσει μέχρι σήμερα.
Στην κρίσιμη καμπή της ιστορικής μας πορείας έχουμε περισσότερη ανάγκη από κάθε άλλη φορά το πνεύμα των Πατέρων της Εκκλησίας μας.
Με την ευκαιρία της εορτής τους ας επανέλθουμε ευλαβείς προσκυνητές στο ναό της μνημοσύνης και με τη θεώρηση του έργου τους να μπορέσουμε να γίνουμε μιμητές τους στο θείο έργο της αγωγής των παιδιών μας, οι γονείς και παιδαγωγοί τους.
